ارگ تبریز (علی‌شاه) نام یک بنای تاریخی در تبریز است. سبک معماری این بنا به شیوه آذری و معمار آن استاد فلکی تبریزی ذکر شده‌است.^[1]

این ارگ یکی از بلندترین دیوارهای تاریخی کشور و نماد شهر تبریز است. این ارگ در مرکز شهر تبریز، در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی قرار دارد و امروزه فضای پیرامون آن برای برگزاری نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصلای بزرگ تبریز در این مکان احداث شده‌است.

ارگ تبریز توسط خواجه تاج‌الدین علی‌شاه بنا شده‌است. این بنا براثر زمین‌لرزه و گذر زمان تا حدودی تخریب شده‌است. در محوطه? ارگ، آثار تاریخی ارزشمندی همچون «مدرسه? نجات» که به‌عنوان یکی از نخستین مدارس ایران به‌شمار می‌رفت و نیز «سالن تئاتر شیر و خورشید» قرار داشت که پس از شروع برنامه? تخریب و تبدیل ارگ تبریز به مصلای بزرگ تبریز از سال 1360 و در زمان امامت جمعه? آیت‌الله ملکوتی، بخش اعظمی از ارگ توسط جهاد سازندگی با بولدوزر ومواد منفجره ویران شده‌است.^[2]

ارگ تبریز و محوطه? باستانی آن در 15 دی 1310 خورشیدی به شماره? 170 در فهرست آثار ملی ایران به‌ثبت رسیده‌است و نقشه? حریم استحفاظی قانونی و ظوابط حفاظتی آن در نشست 29 خرداد 1357 شورای حفاظت آثار تاریخی اداره? کل حفاظت آثار تاریخی مشخص و مورد تأیید اعضا قرار گرفته‌است.

امروزه تنها بخشی از دیوارهای عظیم و محراب بسیار بلند شبستان جنوبی این مسجد برجای مانده‌است که خود موید شکوه و آبادانی آن در گذشته‌است. دیوارهای موجود در حقیقت تشکیل‌دهنده? ایوان تاق‌پوش و حمال تاقی استوانه‌ای عظیمی بوده‌است که فضای به‌وجودآمده به‌عنوان شبستان و عنصبر اصلی مسجد علی‌شاه به‌شمار می‌رفته‌است. بقایای موجود بنا، حکایت از یک ایوان به‌عرض 30?15 متر و جرز و دیواهای کناری به ضخامت 10?40 متر و پی‌ها و فونداسیونی ژرف و حجیم متناسب سازه‌های فوقانی و ارتفاع احتمالی بنا تا خط آغاز طاق استوانه‌ای 25 متر (البته دقت رد تناسب سازه‌های اثر 36 متر صحیح به‌نظر می‌رسد) بوده‌است.

ارگ در زمان قاجار

ارگ تبریز

ارگ در زمان محمد شاه قاجار

ارگ درحال بازسازی

نمای پشت ارگ درحال بازسازی